“Covid-19 Pandemisinden Çıkış Sürecinde Türkiye’de Romanlar” Raporu Yayınlandı!
Romani Godi, Etkiniz AB Programı desteğiyle, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komserliğinin(OHCHR) girdi çağrısına katkıda bulundu: OHCHR’in ‘Promoting and protecting economic, social and cultural rights within the context of addressing inequalities in the recovery from the COVID19 pandemic” girdi çağrısı kapsamında ”Covid-19 Pandemisinden Çıkış Süresinde Türkiye’de Romanlar” adlı insan hakları izleme raporunu hazırladı.
Rapora göre, Türkiye’de pandemi sürecinde en çok yoksullaşan kesimlerden biri Roman topluluklar. Covid-19 nedeniyle büyüyen yoksulluk, Romanların maruz kaldığı hak ihlallerini ve mevcut sorunlarını daha da yaygınlaştırdı ve derinleştirdi. Bu sorun ve ihlaller karşısında kendilerini savunamayan Romanlar, ayrımcılığa da maruz kaldılar ve dışlandılar.
Pandemi sürecinde, Roman toplulukların sorunları ve ihtiyaçları kamu idaresi tarafından yeterince fark edilmedi. Çünkü Türkiye’de etnik, dini veya dilsel azınlıklara yönelik ayrıştırılmış veri paylaşılmıyor. Dolayısıyla, pandemi gibi kriz anlarında Romanlar gibi grupların özgün ihtiyaçları belirlenemiyor.
Mevcut yapısal sorunlar ve Covid-19 salgınında eklenen ihtiyaçların sonucunda, derinleşen sorunların kronikleşmemesi ve mevcut yaygın eşitsizliklerin kalıcı hale gelmemesi için, Roman topluluklar kamusal önlemlerle desteklenmeli. Zira, Romanlar, pandeminin hasarını destek almadan onaramaz.
Pandemide Gelir Kaybedenlerin Başında Gelen, Dışlanmış, Ötekileştirilmiş, Daha da Yoksullaşan Romanlar
-
Türkiye’de 3 milyon ila 6 milyon arasında Roman var. Romanlar, Türkiye’de resmi azınlık statüsüne sahip değil.
-
Romanlar, iklim adaletsizliğine, derin yoksulluğa, çevresel ayrımcılığa ve mekânsal damgalanma gibi birçok eşitsizliğe yoğun olarak maruz kalan etnik bir azınlık.
-
Romanlar, pandemiden önce de ekonomik, sosyal ve kültürel haklara erişimde ciddi engellerle karşılaşıyordu.
Pandemide Derinleşen Yoksulluk, Mevcut Sorunların Yaygınlaştırıp Derinleşmesi
- Romanlar Türkiye’nin en dezavantajlı gruplarından. Pandemi öncesinde Roman toplulukların sorunlarının giderilmesi için bazı adımlar atılmıştı. Ancak Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Eylem Belgesi, (2016-2021) pandeminin pekiştirdiği eşitsizlikleri ortadan kaldırmakta yetersiz kaldı: zira Eylem Belgesi’nin bütçesi ve göstergesi yoktu. Ayrıca, bu belgede belirtilen sorunlara çözüm getirecek ilişkili kamusal düzenlemelerin yapılamadı.
- Pandemide Roman topluluklarda yoksulluk büyüdü; derinleşti. Pandemide sokağa çıkma yasağı, Roman ailelerin düzenli olmayan gelirlerini daha da azalttı.
- Pandemi günlük, güvencesiz işlerde ve özellikle sokakta çalışan Romanları etkiledi.
- Başta kağıt ve hurda toplayıcılar, çiçekçiler ve seyyar satıcılar, temizlik işlerinde çalışanlar pandemide uzun dönemler boyunca gelir kaybına uğradı.
- Roman topluluklar pandemide barınma, sağlık, eğitim, istihdam, sosyal hizmet / yardımlar konusunda sorunlar yaşadı.
- Dışlanmış ve ötekileştirilmiş Roman toplulukları, pandemide olumsuz sağlık ve sosyoekonomik etkilere aşırı derecede maruz kaldı.
- Büyüyen yoksulluk, Romanların mevcut sorunlarını daha da yaygınlaştırıp derinleştirdi.
- Pandeminin yarattığı ekonomik, sosyal ve sağlıkla ilgili sorunlara karşı kendilerini savunamadılar.
- Romanlar içinde daha kırılgan alt gruplar var: kadınlar, LGBTİ+’lar, gençler, yaşlılar ve çocuklar pandeminin yarattığı ekonomik ve toplumsal sorunlardan daha ağır etkilendi.
Pandemide Romanların Derinleşen Sorunlarının Temeli: Yapısal Nedenler
- Sosyal güvence eksikliği ve düzenli gelir getiren işlerde çalışma oranının düşüklüğü nedeniyle, pandemide eşitsizlikler Romanları daha fazla etkiledi.
- Müzisyenlik, eğlence sektörü, hizmet sektörü, seyyar satıcılık, kağıt toplayıcılığı, hurdacılık ve günübirlik kazanç getiren işlerde çalışan Romanların, pandemide uzun süre gelir elde edemedi. Sosyal yardımlara duyulan ihtiyacı ciddi oranda arttı.
- Romanlar, gayri resmi yerleşimlerde (gettolarda) ve ayrılmış mahallelerde, yetersiz ve aşırı kalabalık meskenlerde, altyapı ve temiz suya erişimin olmadığı sağlıksız koşullarda yaşıyor.
- Kentsel dönüşüm nedeniyle de yerinden edinme politikalarıyla Romanların mülkiyet hakkı güvencesiz hale getirildi.
Dışlanmış ve Ötekileştirilmiş Romanlar : Alınan Yardımın Azlığı, Eşitsiz Dağıtımı, Ayrımcılık ve Sosyal Dışlanma
- Türkiye’de damgalanmış “Roman mahalleleri-gettoları”, şehir merkezlerinde ‘’Roman-Çingene’’ parkları gibi ayrıştırılmış mekanlar var.
- Pandemide dışlanma daha da arttı: Romanların sadece % 37.8’i kamu veya özel kurumlardan yardım aldı. Bu yardımın % 83.7’si sadece ayni yardımlar.
- Pandemide Romanlar çok uzun süre işsiz kaldı ve tek geçim kaynakları olan sosyal yardımlardan da çok az yararlandı.
- Romanlar sosyal yardımlara erişimde eşitsizliklere maruz kaldılar.
- Sosyal yardımları kamu kurumları ve belediyelerin dağıtımımda ayrımcılık oldu.
- Romanlar yardımlara erişim sürecinde ayrımcılığa uğradı veya değerlendirme kriterlerindeki eşitsizlikler nedeniyle mağdur oldu.
- Kamu görevlileri Romanları yardım başvuruları sırasında kovdu;
- Romanlar psikolojik ve/veya fiziksel şiddete maruz kaldıklarını, sosyal dışlanma yaşadı.
Eşitsizlikler, Ayrımcı ve Önyargılı Tutumlar Yetersiz Sosyal Politika : Romanların Maruz Kaldığı Hak İhlallleri
- Pandeminin derinleştirdiği sosyo-ekonomik ve mekânsal eşitsizlikler pandemi öncesinin yetersiz sosyal politikalarının mirası.
- Pandemide salgına karşı en kırılgan grup olan Romanlara yönelik koruyucu önlemler ve planlamalar oluşturulmadı.
- Barınma, sağlık, eğitim, istihdam, sosyal hizmet konularında hak ihlali yaşadı.
- Sosyal güvence eksikliği, düzenli gelir getiren işlerde çalışma oranının düşüklüğü, pandemideki eşitsizliklerden Romanları daha fazla etkiledi.
- Romanlara yönelik ayrımcı ve önyargılı tutumlar, çalışma hayatında temel hakları ihlal etti.
- Romanlara yönelik ayrımcılık politikaları ve önyargılar pandemi de vardı.
- Kayıt dışı alanlarda çalışan Romanlar, pandemi döneminde alınan kamusal önlemlerden yeterince yararlanamadı.
- Tüm bu nedenlerle, pandemide gelir kaybına uğrayan kesimlerin başında Romanlar var.
Romanların Destek Talebi ve Özgün İhtiyaçları, Ayrıştırılmış Veri Eksikliğinden Görülmedi !
- Romanların mevcut yapısal sorunları, Türkiye’de ayrıştırılmış veri paylaşılmasının sınırlılığı nedeniyle, Roman nüfusuna dair resmi bir veri bulunmuyor.
- Bu nedenle, Roman toplulukların destek ihtiyacı, pandemide ilgili kamu idareleri tarafından yeterince görülmedi. Çünkü Türkiye’de etnik, dini veya dilsel azınlıklara yönelik ayrıştırılmış veri paylaşılmıyor. Bu da Covid1-19 gibi krizlerde bu grupların özgün ihtiyaçlarının fark edilmemesine neden oluyor.
Dışlanmış ve Ötekileştirilmiş Roman Toplulukları, Pandeminin Derinleştirdiği Eşitsizliklere Karşı Korunmalı!
- Özetle, pandemi, Romanların mevcut sorunlarını yaygınlaştırıp, derinleştirdi; eşitsizlikleri pekiştirdi!
- Pandemide derinleşen sorunların kronikleşmemesi ve mevcut yaygın eşitsizliklerin kalıcı hale gelmemesi için Roman topluluklar kamusal önlemlerle desteklenmeli.
- Zira, Romanlar, pandeminin hasarını destek almadan onaramaz.
Romani Godi’nin Etkiniz AB Programı desteğiyle,” Covid-19 Pandemisinden Çıkış Sürecinde Türkiye’de Romanlar” adlı insan hakları izleme raporunun Türkçe ve İngilizce versiyonlarına buradan ulaşabilirsiniz :
- Covid-19 Pandemisinden Çıkış Sürecinde Türkiye’de Romanlar
- Roma Communities In Turkey During The Recovery From The Covid-19 Pandemic
